Aydın Afrodisias Antik Kenti

Güncellenme : 05.05.2024 16:55:15

⇗ Paylaş ⇗ Site İçi Arama ⇗ Aydın Rehberi Liste

Türkiye'de bulunan önemli antik şehirlerinden biri olan ve 2009 yılında UNESCO tarafından Dünya Mirası Geçici Listesi'ne dahil edilen Afrodisias Antik Kenti, Aydın şehir turu yapanların mutlaka görmesi gereken önemli destinasyonlardan biridir.

Afrodisias Antik Kenti Tarihi

Afrodisias M.Ö V. yüzyılda kurulan kent, Roma İmparatorluğu döneminde gelişmiş, M.Ö. I. yüzyıl ile M.S. V. yüzyıllar arasında, başta heykelcilik olmak üzere önemli bir sanat merkezi haline gelmiş, Afrodit tapınağı ile ve Afrodit adına yapılan törenlerle ün salmıştır.

Afrodisias Antik Kenti tanrıçası Aphrodite için yapılan tapınak kentteki en eski mermer binadır. Tapınağa ait kutsal alanın sınırlarının belli olması bu alana tanınan sığınma hakkından dolayı önemli olmuştur. Tapınak çevresindeki yazıtlarla önce bu imtiyazın Julius Caesar ve ardılı, daha sonra da Roma İmparatoru Augustus tarafından verildiği ortaya konulmuştur.

M.S I. yüzyılın başlarında tamamlanan mermer tapınağın yapımında yardımcı olan seçkin yerel ailelerin isimleri sütunlar üzerine yazılmış, tapınağın kurucusu olarak kabul edilen Gaius Julius Zoilos, yaşamı boyunca Aphrodite rahibi unvanı ile onurlandırılmıştır.

Afrodisias Antik Kenti Bölgesi

Afrodisias kenti, deprem kuşağındaki konumu nedeniyle, tarihi boyunca pek çok depremden şiddetle etkilenmiştir. Özellikle IV. yüzyıl ve VII. yüzyılda burada büyük depremler olduğu bilinmektedir. IV. yüzyıl depremi ayrıca kentin bulunduğu mevkide su akış mecralarını da değiştirmiş, kentin bazı kısımlarını su baskınlarına maruz kalmaya müsait bir hale getirmiştir. Su baskınları sorununu çözümleme amaçlı ve aciliyet içinde inşa edildiği anlaşılan tahliye sisteminin kanıtları bugün de görülebilmektedir. VII. yüzyıldaki depremden sonra Afrodisias bir daha hiçbir zaman tam olarak kendine gelememiş ve bakımsızlığa düşmüştür. Zamanla kalıntılar kısmen Geyre köyü alanı ile örtülmüştür. XX. yüzyıl başlarında Geyre köyünün bir kısmı yine bir deprem nedeniyle boşalmış, boşaltılan alanın altındaki kalıntılar ortaya çıkmıştır. 1960 yıllarında Geyre, deprem olasılığı da düşünülerek bugünkü yerine taşınmış ve belde olmuştur.

Afrodisias Antik Kenti VII. yüzyıldan itibaren paganizm çağrışımlı Afrodisias ismini terkederek Hristiyanlık etkisi ile Stavropolis şeklinde adlandırılmıştır. Bizans İmparatorluğu döneminde bölge Karya olarak anılmaya başlamıştır. 1260 yılından itibaren Türklerin bölgede egemenlik kurması ile Karia ismi Geyre olarak Türkçeye yansımıştır.

Afrodisias Antik Kenti Kazılar

Afrodisias'ın medyada sıklıkla ünlü fotoğrafçısı Ara Güler tarafından tesadüfi biçimde keşfedildiği söylense de, Afrodisias Antik Kenti, XVIII. yüzyıldan bu yana bilinmektedir. İlk keşfedilidği bu dönemde şehir duvarlarına işlenmiş zengin yazıt koleksiyonunu kayıt altına almak üzere antik kente birçok keşif gezisi düzenlenmiştir. 24 Mart 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Ara Güler'in katkısı ise yıllar sonra uluslararası camiada bu antik kentin ihtişamının tekrar öne çıkarılmasına katkıda bulunması olmuştur. köydeki insanların Aphrodisias'a ait sütun ve taşları, evlerinin ve iş yerlerinin belli kısımlarında kullanıldığını görmüştür. Geri döndüğünde çektiği fotoğrafları dönemin sanatçı-aydınlarına göstermiş ama kimse ilgilenmemiştir. Daha sonra bir ABD dergisine fotoğraflarla birlikte yazıları göndermiş ve büyük ilgi görmüştür. Renkli resimler olursa 10 sayfa ayıracaklarını söylemeleri üzerine Ara Güler tekrar aynı yere gider. Resimleri çeker, yazısını yazar. Kendisinden daha detaylı yazılar istenince Kenan Erim ile görüşür ve yazılar yazılır. Kenan Bey de hafriyatlar için gerekli izinleri alıp detaylı çalışmalara başlar. Aphrodisias'ta ilk kazılar 1904 ile 1905 yıllarında Paul Gaudin tarafından yapılmıştır. Halen sürmekte olan ve New York Üniversitesi tarafından koordine edilen Afrodisias Antik Kenti kazılarının başlangıcı, 1961 yılından ölümüne kadar tüm kariyerini buraya adayan Kenan Erim'e dayanmaktadır. Bugün, çalışmaların devamı yine New York Üniversitesi himayesinde; Oxford Üniversitesi Lincoln Kürsüsü'nde Klasik Arkeoloji ve Sanat Profesörü olan Prof. R.R.R. Smith ile New York Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü'nde Prof. Christopher Ratte'nin ortak yönetimi altında sürmektedir. Sur duvarlarından itibaren 1 km.lik alan 1. Derece Sit Alanı ilan edilmiştir. Kalıntıların zenginliği nedeniyle kazıların başlangıcında inşa edilen Geyre Müzesi'nin yetersiz kalması nedeni ile yeni bir Afrodisias Müzesi'nin kurulması için çalışılmıştır. 1 Haziran 2008 yılında müzeye ek olarak Sebasteion-Sevgi Gönül Salonu açılmıştır.

Afrodisias Antik Kenti Mimari Yapılar

Hadrianus Hamamı
2010 yılında Hadrianus Hamamı’nda başlanan kapsamlı proje, kompleksin ana yapısı üzerindeki konservasyon ve restorasyon çalışmaları ile devam etmiştir. Arzu Öztürk ve ekibi ile doktora öğrencisi Allyson Mc David tarafından mimarîidokümentasyona devam edilmiştir. Oda 8’deki yıkılmış mimari parçalar incelenmek üzere taşınmış, oda dikkatlice temizlenmiştir. Esas konservasyon çalışmaları oda 4, 5 ve 12’de yoğunlaşmış, burada döşemeler, hipokostlar ve duvarlar restore edilmiştir. Oda 4’te, yani hamamın merkez caldarium’unda yeni bir çalışmaya başlanarak, odanın batısındaki büyük havuza yoğunlaşılmıştır. Burada yapılan işlemler arasında, yıkılmış parçaları temizlemek, duvarları sağlamlaştırmak, taşları dübellemek, hipokostların tuğla desteklerini onarmak ve çöken döşeme kesimlerini desteklemek bulunmaktadır. Oda 5’te olan çalışma neredeyse tamamlanmıştır: Batıdaki havuzun tuğla ve mermer yapısı onarılmış ve odanın güneydoğu köşesindeki mermer döşeme yıkılmış hali ile sabitlenip sağlamlaştırılmıştır. Oda 12’de hipokostların tuğla destekleri güçlendirilmiş ve ince mermer döşeme ile yuvarlak havuz tamamen onarılmıştır. Hipokost desteklerinin altına ve üstüne ince çelik levhalar yerleştirilerek döşeme desteklenmiştir.

Sebasteion Güney Binası
Sebasteion’un üç katlı güney binasının anastylosisi Thomas Kaefer ve Gerhard Paul yönetiminde tamamlanmaya yakın hâle getirilmiştir. 2012’de hazırlanan Korint düzenindeki katta Oda 1’e ait Claudius ve Agrippina kabartmasının kopyası yerine yerleştirilmiştir. Bunun dışında korunmamış olan sütun, sütun başlığı, arşitrav-friz bloğu parçaları da kopyalanarak cepheye yerleştirilmiştir. Çalışma en son korniş katında devam etmektedir. Restore edilmiş binadaki çatlaklar ve aralıklar harç ile doldurulmuş, kopyalanmış kabartmalar ve mimari parçalar konservatör Joanna Skwiercz tarafından açık kahverengi bir renkle renklendirilmiştir.

Sebasteion Propylonu
Sebasteion Propylon’unun batı tarafının anastylosis’i 2012 yılında başlamış, 2013 yılında da devam etmiştir. Bütün yapının temeli onarılmış, çalışma İon düzenindeki kata yoğunlaşmıştır. İon düzenindeki mevcut bloklar onarılmış, bulunamayan kaideler, sütun tamburları ve başlıkların kalıpları alınarak kopyaları hazırlanmıştır.

Güney Agora ve Havuz
Güney Agora havuzunun doğu ve batısındaki kısımlar Kenan Erim tarafından 1980’lerde kazılmıştır. 2011’de havuzun su sisteminin detaylı bir incelemesi yapıldıktan ve 2012’de test açmaları açıldıktan sonra, Mica ve Ahmet Ertegün tarafından karşılanan, havuzu ve etrafını kazmak amaçlı beş yıllık bir projeye başlanmıştır.

Havuzla Bağlantılı Heykeller
Eski kazı defterlerinde ve Afrodisias Müzesi depolarındaki araştırma sayesinde havuzun orijinal dekorasyonun parçası olduğu düşünülen birtakım heykeller tespit edilmiştir. Mavi damarlı mermerden yapılmış iki adet kurbağa heykeli havuzun doğu tarafındaki fıskiyeleri teşkil etmektedir. Env.71-331, başı hariç bütün halde bir kurbağa ve env. 86-75A kurbağanın sol parçası olup, bu eser Val Munday tarafından Müze deposunda restore edilmiştir. Kaliteli beyaz mermerden yapılmış ve havuzun doğu tarafında bulunmuş yunus balığı sırtındaki çocuk heykeli ise büyük ihtimalle ana su giriş deliğinin yanında durmaktaydı.’in Çeşmesi Tiyatro’nun güneydoğusunda bulunan Gaudin’in Çeşmesi üzerinde detaylı arkeolojik ve mimari çalışma Esen Öğüş tarafından sürdürülmüştür. Yapının yeni mimarî çizimleri yapılmış, kullanımı ve kronolojisi ile ilgili detaylı çalışma yapılmıştır. 1970’lerde yapılan cephenin kısmi anastylosisinin statik durumu incelenmiştir. 1980’lerde yapı yanına konulan alınlık blokları kış mevsiminde yüzüstü düştüğünden, bu bloklar kaldırılıp yapı yanındaki sağlam bir platform üzerine yerleştirilerek alınlık yeniden oluşturulmuştur.

Tetrapylon Caddesi
Tetrapylon’dan Sebasteion Propylon’a uzanan kuzey-güney caddesindeki kazılar şu amaçlarla devam etmiştir: Afrodisias’ın geç antik, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı tarihini aydınlatmak ve bu caddeyi ziyaretçilere açmak. Caddenin ve antik drenajının açılması aynı zamanda bölgedeki taban suyu probleminin kontrolünü sağlayacaktır. 2013 yılında kuzeyden güneye doğru NAve 13.1-4 olarak adlandırılan dört açma kazılmıştır. Bu dört açma Shannon Ness, Jonathan Cox, Kristin Newby ve Kemal Baran tarafından yönetilmiştir.

Sikke ve Seramikler
Son yıllardaki kazılardan çıkmış bütün sikkeleri bir katalog halinde derleme çalışmasına Ahmet Tolga Tek ve ona yardımcı olan Hüseyin Köker tarafından başlanmıştır. Roma ve Geç Roma seramiği çalışmaları Ulrike Outschar yönetiminde ve Hüseyin Erpehlivan yardımlarıyla devam etmiştir. Selçuklu ve Osmanlı seramikleri üzerinde yeni bir çalışmaya Muradiye Öztaşkın tarafından başlanmıştır. Bu çalışmanın amacı hem yeni kazılardan çıkan malzemeyi incelemek hem de ören yerindeki İslami Dönem seramiğinin tipolojisini oluşturmaktır.

Taban Suyu Yönetimi
Ege Üniversitesi’nden hidrolog ve paleo-coğrafya uzmanı İlhan Kayan kent merkezindeki hidrolojik durumu Mayıs’ta değerlendirmiştir. Buna göre, yüksek kapasiteli yeni bir su pompası alınmış ve Güney Agora’da kullanılmaya başlanmıştır. Sebasteion Caddesi, Tetrapylon Caddesi ve Güney Agora Havuzu etrafındaki antik drenaj kanallarının incelenmesine ve onarımına başlanmıştır. Prof. Kayan’ın ekibi Eylül ayında hidrolojik sondajlar yaparak kent merkezindeki su seviyesini belirleyecek bir program yürütmüştür.

Diğer
Bouleuterion sahne binası arkasındaki kireçtaşı bloklar üzerinde konservasyon çalışması yürütülmüştür. Kent surlarının stadyum etrafındaki kemerleri ve Stadyum’un güneyindeki tonozlar onarılmıştır. Tiyatro tepesinin batısında yer alan 1970’lerden kalan derin açmalar, Güney Agora kazı toprağı ile doldurulmuştur. Tetrapylon ile Tapınak Kilise arasında kalan diğer eski açmalar da doldurulmuştur. Yönerge uyarınca yedi adet yeni işaret plakası hazırlanarak ören yerine yerleştirilmiştir.

Afrodisias Müze Çalışmaları
2010 yılında İzmir’den Afrodisias Antik Kenti Müzesi’ne getirilen ve üzerinde büst olan bir alınlık ile Hadrian Hamamı’ndan iki adet konsül protomu, üzerlerindeki kirlilikten oluşmuş derin siyah sülfat lekelerini gidermek amacıyla, ammonyum karbonat ile temizlenmiştir.

Afrodisias Antik Kenti Konum - Nasıl Gidilir

Adres : Geyre, 09385 Karacasu / Aydın / Türkiye

Şehir içi ulaşım araçları ile ulaşım sağlanabilen Aydın Afrodisias Antik Kenti hakkında bazı gezi sitelerinde yakın çevresi için verilen destinasyon bilgileri tamamen hatalı olup (muhtemelen arama motorları için anahtar kelime kasma çalışması) bazıları aynı ilçe sınırlarında bile bulunmamaktadır.

Bu yüzden tur ve tatil planlarken her zaman dijital haritalardan da gideceğiniz bölge için mutlaka kontrol yapmanız gezinizin eziyete dönüşmesini engeller.